Έλενα Ακύλα: «Κάθε μορφή τέχνης αντανακλά αυτό που συμβαίνει στην κοινωνία» / Συνέντευξη

 

Συνέντευξη στον Γιώργο Κόκκινο
16/2/2019

 

Φιλοξενούμενη σήμερα η εικαστικός Έλενα Ακύλα.

Η Έλενα Ακύλα (website) γεννήθηκε το 1973 στην Αθήνα. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, στο Α’ εργαστήριο ζωγραφικής, από όπου αποφοίτησε το 2008 και εφαρμοσμένες τέχνες στον ΑΚΤΟ, από όπου αποφοίτησε το 1997. Έχει πραγματοποιήσει δύο ατομικές εκθέσεις στην Αθήνα, έχει πάρει μέρος σε περισσότερες από ογδόντα ομαδικές εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό και έχει επιμεληθεί και διοργανώσει ομαδικές εκθέσεις. Υπήρξε μέλος της ομάδας Κοινότητα Ανοικοδόμησης/ Reconstruction Community, εικαστικός συνεργάτης στα εκπαιδευτικά εργαστήρια του ΕΜΣΤ από το 2009 ως το 2013 και συνεργάτης της εφημερίδας Αυγή ως αρθρογράφος πολιτιστικών θεμάτων από το 2012 ως το 2016. Από το 2009 ως σήμερα εργάζεται ως εκπαιδευτικός στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Έργα της βρίσκονται στη συλλογή του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδας και σε ιδιωτικές συλλογές. Είναι μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. 

 

― Ως εικαστικός κι έχοντας ασχοληθεί με διάφορες τεχνικές, θεωρείτε πως η ζωγραφική, αλλά και κάθε άλλη μορφή τέχνης, υπάρχει για να εκφράζει συναισθήματα, να περνάει μηνύματα στον αποδέκτη της ή κάτι άλλο;

Η ζωγραφική, όπως και οι άλλες μορφές τέχνης, είναι μια γλώσσα την οποία, τη χρησιμοποιεί κανείς, προκειμένου να εκφράσει μέσω της δυνατότητάς της, μια ιδέα. Προσπαθεί να διατυπώσει μια σκέψη, να διερευνήσει υφολογικά προβλήματα, να επικοινωνήσει με το κοινό της και να το ενεργοποιήσει ως προς την ίδια, ενίοτε δε, επιδιώκει και καταφέρνει να γίνει πρωτοποριακή.

 

«…Η ζωγραφική είναι μια γλώσσα την οποία, τη χρησιμοποιεί
κανείς, προκειμένου να εκφράσει μέσω της δυνατότητάς της, μια ιδέα...»

 

― Ποια η συνοχή της ή ο συνδετικός της κρίκος με την ποίηση; Υπάρχει ποίηση μέσα σε ένα έργο ζωγραφικής και πως διακρίνεται αυτό στα μάτια του θεατή;

Ο Νίκος Εγγονόπουλος, ζωγράφος και ποιητής ο ίδιος, συνήθιζε να λέει πως «Η ποίηση και η ζωγραφική πρέπει να βασίζονται στην ίδια αρχή». Κατά τη γνώμη μου, υπάρχει πάντα ποίηση μέσα σε ένα έργο τέχνης, ακόμα και αν αυτό δεν είναι ορατό αρχικά με την πρώτη ματιά. Και οι δύο μορφές τέχνης απευθύνονται τόσο στο μυαλό, όσο και στο συναίσθημα του αποδέκτη τους.

 

«…Κατά τη γνώμη μου, υπάρχει πάντα ποίηση μέσα σε ένα έργο τέχνης...»

 

― Τα όνειρά μας μπορούν να αποδοθούν το ίδιο καλά στη ζωγραφική όπως θα γινόταν και με τον γραπτό λόγο; Ας πούμε, ξυπνάς από έναν εφιάλτη, κι αντί να πιάσεις το μολύβι σου να γράψεις γι΄ αυτό, νιώθεις την ανάγκη να το ζωγραφίσεις. Πόσο επώδυνη διαδικασία θα μπορούσε να γίνει μέχρι να πραγματωθεί;

Τα όνειρα έχουν παίξει συχνά πολύ σημαντικό ρόλο στην τέχνη, ένα παράδειγμα είναι το κίνημα του σουρεαλισμού που επηρεάστηκε πολύ από τις ψυχαναλυτικές θεωρίες του Φρόυντ και την ερμηνεία του για τα όνειρα. Ο Νταλί που συνδέθηκε με το παραπάνω κίνημα, προσπάθησε να αποδώσει με συμβολικό τρόπο το ασυνείδητο στα έργα του. Η ζωγραφική, όπως ανέφερα και παραπάνω, είναι μια γλώσσα, οπότε με αυτήν την έννοια, ναι, μπορείς να μιλήσεις μέσω αυτής για ό,τι σε απασχολεί. Για μένα δεν είναι μια επώδυνη διαδικασία, αντίθετα με βοηθά να διατυπώσω όσα θέλω να πω.

 

 

― Με ποια καλλιτεχνικά μέσα έχετε ασχοληθεί; Τί προσπαθείτε να αποδώσετε κάθε φορά και με ποιον τρόπο;

Ως εικαστικός έχω ασχοληθεί με διάφορα καλλιτεχνικά μέσα επιλέγοντας αναλόγως αυτό που με εξυπηρετούσε περισσότερο προκειμένου να αποδώσω καλύτερα τη σκέψη μου. Πολλές φορές η ιδέα ενός έργου γεννάει τη φόρμα του, το μέσο για μένα δεν είναι αυτοσκοπός. Ένα έργο μου μπορεί να είναι ζωγραφικό ή να έχει τη μορφή καλλιτεχνικής εγκατάστασης (installation) ή περιβάλλοντος. Συχνά, στην προσπάθειά μου να δημιουργήσω μια site-specific εγκατάσταση (περιβάλλοντα τα οποία δημιουργούνται ειδικά για έναν συγκεκριμένο χώρο και τον ενεργοποιούν εικαστικά), έχω χρησιμοποιήσει ένα εύρος υλικών όπως κεραμικά γλυπτά τα οποία έχω κατασκευάσει γι’ αυτόν το σκοπό ή έτοιμα αντικείμενα (παιδικά παιχνίδια, άχρηστα υλικά και σκουπίδια).

 

― Γιατί υπάρχουν τόσες τάσεις και καλλιτεχνικά κινήματα στη ζωγραφική; Από εποχή σε εποχή στην τέχνη, διαπιστώνουμε ότι δημιουργούνται νέα ρεύματα και νέες τεχνικές. Το συναντάμε αυτό και στις άλλες μορφές τέχνης;

Κάθε μορφή τέχνης αντανακλά αυτό που συμβαίνει στην κοινωνία. Διαμορφώνεται στο ιστορικό πλαίσιο κάθε εποχής και επηρεάζεται από τις εξελίξεις της, οπότε είναι αναμενόμενο η τέχνη κάθε εποχής να είναι διαφορετική. Το μοντέρνο κίνημα για παράδειγμα, γεννήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα κατά τη διάρκεια μιας σειράς κοινωνικών αλλαγών και εξελίξεων. Η κορύφωση της βιομηχανικής επανάστασης κατά τον 19ο αιώνα, ανάδειξε το εργοστάσιο ως το βασικό χώρο παραγωγής και συντέλεσε σταδιακά στην μετακίνηση ενός μεγάλου μέρους του εργατικού δυναμικού από τα χωριά στις πόλεις. Η μαζική χρήση της φωτογραφικής μηχανής μετά την ανακάλυψη του φίλμ σε ρολό το 1888, έθεσε σε νέα βάση τον κοινωνικό ρόλο της ζωγραφικής και η διατύπωση των ψυχαναλυτικών θεωριών του Φρόυντ, έφερε νέα δεδομένα. Οι διαφορετικές ανάγκες των ανθρώπων καθώς και η μετατόπιση στον τρόπο σκέψης τους, οδήγησαν σταδιακά στη διαμόρφωση μιας νέας γλώσσας, η οποία εκφράστηκε μέσα από τα νέα καλλιτεχνικά ρεύματα των αρχών του 20ου αιώνα (φωβισμός, κυβισμός, εξπρεσιονισμός, φουτουρισμός).

 

«…Κάθε μορφή τέχνης αντανακλά αυτό που συμβαίνει στην κοινωνία...»

 

― Ποια η γνώμη σας για την Περφόρμανς αρτ (performance art) ή την Βίντεο αρτ (video art) ως καλλιτεχνικά μέσα;

Και τα δυο αυτά καλλιτεχνικά κινήματα άνθισαν τη δεκαετία του 1960. Στην performance art το καλλιτεχνικό μέσο είναι το ανθρώπινο σώμα. Ο καλλιτέχνης κάνει χρήση του σώματος του για την παραγωγή του έργου του και αυτό συμβαίνει πάντα μπροστά στο κοινό, πολλές φορές και με τη συμμετοχή του ίδιου του κοινού, αν και όχι πάντα. Η Μαρίνα Αμπράμοβιτς (Marina Ambramovic), μια από τις πιο γνωστές εκπροσώπους της περφόρμανς αρτ, προσπαθεί με το έργο της να διερευνήσει και να διευρύνει τα όρια του εαυτού της αλλά και τη σχέση της, ως καλλιτέχνη, με το κοινό της. Από την άλλη, η video art έχει ως βάση της της κινούμενη εικόνα. Ο Ναμ Τζουν Πάικ (Nam June Paik) θεωρείται ο πατέρας της τέχνης του βίντεο. Το έργο του, οι βιντεοπροβολές και οι γλυπτικές βιντεοεγκαταστάσεις του, η χρήση της κάμερας ως μέσο παραγωγής σκέψης και αποϋλοποίησης του έργου τέχνης, με γοητεύει. Παρότι δεν έχω ασχοληθεί με τα δύο παραπάνω εκφραστικά μέσα, με ενδιαφέρουν πολύ.

 

 

― Πότε πραγματοποιήθηκε η τελευταία σας έκθεση και πότε προγραμματίζετε να εκθέσετε πάλι έργα σας στο κοινό και πού;

Η τελευταία μου ατομική έκθεση με τίτλο artwork and ephemera (ο τίτλος της οποίας είναι μία αναφορά στη δημοπρασία του οίκου Christie’s, το 2010: Lehman Brothers: Artwork and Ephemera Collection, στη διάρκεια της οποίας βγήκαν σε πώληση έργα τέχνης και άλλα αντικείμενα της άλλοτε τραπεζικής υπερδύναμης), πραγματοποιήθηκε το 2013, στην γκαλερί pro-art/Μ.Λεγάκη στην Αθήνα και ήταν ένα χρονικό της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και τις συνέπειές της από την πτώση της Lehman Brothers το 2008 και μετά. Τον τελευταίο καιρό επεξεργάζομαι μια άλλη ενότητα έργων, η οποία είναι ακόμα σε εξέλιξη και μέρος της οποίας παρουσιάστηκε στο Ιστορικό Αρχείο ΕΤΕ στην Αθήνα, στο πλαίσιο της Νύχτας Μουσείων 2016.

 

― Υπάρχουν στην τέχνη φραγμοί; Εννοώντας πως ένας καλλιτέχνης μπορεί να εκφραστεί τελείως ελεύθερα, χωρίς προκαταλήψεις και καταργώντας τα στερεότυπα της κοινωνίας με οποιονδήποτε τρόπο ή κόστος, και πόσο επιζήμιο θα μπορούσε να γίνει αυτό για την καριέρα του;

Νομίζω πως ένας καλλιτέχνης μπορεί να εκφραστεί όσο ελεύθερα κρίνει και να προσπαθήσει να θίξει τα κακώς κείμενα της εποχής του χωρίς κόστος. Σήμερα άλλωστε δεν είναι αυτός ο πραγματικός κίνδυνος. Ο κίνδυνος βρίσκεται στο κατά πόσο ένα ανατρεπτικό έργο ενσωματώνεται ή όχι από το σύστημα, καθώς αυτή η ενσωμάτωση του το αποδυναμώνει και του στερεί τον ανατρεπτικό του λόγο. Ας αναρωτηθούμε για παράδειγμα, πως μπορεί ένα έργο που πρόθεσή του είναι να θίξει το θεσμό του μουσείου ή μιας διεθνούς διοργάνωσης σύγχρονης τέχνης να πετύχει το σκοπό του, όταν το ίδιο αυτό έργο εκτίθεται σε ένα μουσείο η στην εν λόγω διοργάνωση σύγχρονης τέχνης; Το έργο αποδυναμώνεται και ενδυναμώνεται ο θεσμός. Νομίζω ότι αυτό είναι και το μεγάλο πρόβλημα σήμερα και όχι μόνο στο χώρο της τέχνης.

 

«…ένας καλλιτέχνης μπορεί να εκφραστεί όσο ελεύθερα
κρίνει και να προσπαθήσει να θίξει τα κακώς κείμενα της εποχής του...»

 

― Τι είναι αφηρημένη τέχνη; Πώς συγκαταλέγεται ένα έργο στην κατηγορία του αφηρημένου;

Με τον όρο αφηρημένη τέχνη συνήθως αναφερόμαστε στα μοντέρνα κινήματα, όπως ήταν ο κυβισμός στις αρχές του 20ου αιώνα. Πολλές φορές όμως λέγοντας αφηρημένη τέχνη εννοούμε την μη παραστατική τέχνη, όταν δηλαδή ένα ζωγραφικό έργο δεν αναπαριστά κάτι συγκεκριμένο και αναγνωρίσιμο.

 

Κατηγορία: ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Tags: ΕΛΕΝΑ ΑΚΥΛΑ