Σωτήρης Παστάκας: «Χρήζει παρακολούθησης αυτός που δημοσιοποιεί τις αράδες του» / Συνέντευξη

 

🎤 Συνέντευξη στον Γιώργο Κόκκινο
25/8/2018

Ο Σωτήρης Παστάκας γεννήθηκε στη Λάρισα το 1954. Σπούδασε ιατρική στη Ρώμη και ειδικεύτηκε στην ψυχιατρική στο ΨΝΑ (Δαφνί). Από το 1985 και για τριάντα χρόνια εργάστηκε ως ψυχίατρος στην Αθήνα. Από τα ιδρυτικά μέλη της «Εταιρείας Έρευνας της Συμπεριφοράς». Το 1981 δημοσίευσε για πρώτη φορά τέσσερα ποιήματα στο λογοτεχνικό περιοδικό «Το Δέντρο», του οποίου υπήρξε τακτικός συνεργάτης μέχρι το 1987. Από το 1988 είναι τακτικός συνεργάτης του λογοτεχνικού περιοδικού «Πλανόδιον». Έχει δημοσιεύσει επίσης συνεργασίες στα περιοδικά «Τετράδια Ψυχιατρικής», «Ο κόσμος του βιβλίου», «Το παραμιλητό», «Σπαρμός», «Ποίηση», «Μανδραγόρας», «Νέα Εστία» καθώς και στο ηλεκτρονικό περιοδικό «Μεταθέσεις». Το 1994 εξελέγη μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Τον Ιούνιο 2001 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην ίδρυση της «Παγκόσμιας Ποιητικής Ακαδημίας» (World Poetry Academy), στην πόλη της Βερόνας, υπό την αιγίδα της Ουνέσκο. Τον Σεπτέμβριο 2001 έτυχε φιλοξενίας στο Hawthornden Castle, Inernational Retreat for Writers, κοντά στο Εδιμβούργο. To 2001 δημιούργησε, και μέχρι το 2018 διηύθυνε τη διαδικτυακή επιθεώρηση ποιητικής τέχνης poiein.gr. Έχει εκδώσει δεκατέσσερις ποιητικές συλλογές, ένα θεατρικό μονόλογο, ένα βιβλίο με δοκίμια και μεταφράσεις Ιταλών ποιητών. Έχει μεταφραστεί σε δώδεκα γλώσσες και το βιβλίο του “Food Line” κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ το 2015.

 

― Κύριε Παστάκα, σας γνωρίζω εδώ και πολλά χρόνια καταρχήν μέσα από το λογοτεχνικό περιοδικό του Ποιείν, το οποίο βρίσκεται μέχρι σήμερα σε λειτουργία και εμπλουτίζεται καθημερινά. Γνωρίζω ότι δεν ήσασταν μόνος σε αυτή σας την προσπάθεια κι ότι συνέβαλλαν κι άλλοι λογοτέχνες ώστε να πραγματωθεί αυτή η πρωτοβουλία. Μιλήστε μας λίγο για το πως ξεκίνησε το Ποιείν καθώς και άλλους λογοτεχνικούς ιστοτόπους που συμμετείχατε ή και συμμετέχετε ενεργά σήμερα.

Αγαπητέ μου Γιώργο, μόλις αποχώρησα από το Ποιείν (poiein.gr), αφήνοντας στην θέση μου τον Δημήτριο Μουζάκη. Το Ποιείν το δημιούργησα το 2001, το έστησα κλπ κλπ κι από το 2006 προσέλαβα τον νεαρό τότε Σπύρο Αραβανή και τον έκανα συνεταίρο σε μια εταιρεία χωρίς καταστατικό (γέλια!), επειδή εκτίμησα τον ρομαντισμό και την εργατικότητά του. Δεν με απογοήτευσε, ευτυχώς. Η συγκυρία ήταν πως καβαλήσαμε το ιδανικό κύμα κι εκεί το φθινόπωρο του 2007, κάναμε την ιστορική προσπέραση σχετικά με τον έντυπο τύπο (όχι μόνο τα λογοτεχνικά περιοδικά αλλά και τις εφημερίδες!-ίσως κάποια στιγμή να κάτσω να τα γράψω όλα αυτά…). Οι κυλιόμενες σκάλες, όπως έλεγα, είχαν καταποντίσει τον χάρτινο τύπο κι είχαμε την απόλυτη κυριαρχία εμείς οι μπλογκεράδες. Το καλύτερο κομπλιμέντο για το Ποιείν το άκουσα από τον Μιχάλη Γκανά: «πρώτα μπαίνω στο Ποιείν και μετά στο Ιν-τζιάρ». Φυσικά για την επιτυχία μας βασική συνεισφορά ήταν η αφιλοκερδής συνεργασία πλήθος ποιητών και ανθρώπων που παθιάζονταν με ένα στίχο, μια στροφή, ένα ποίημα. Ταυτόχρονα με το Ποιείν κι αργότερα ξεκίνησαν διάφορα ηλεκτρονικά περιοδικά, αλλά κανένα δεν κατάφερε (καθαρά για ιστορικούς λόγους) να κάνει τη διαφορά. Στις μέρες μας υπάρχουν πάρα πολλά, είναι, αν μου επιτρέπεις σαν τα περίπτερα. Ο καθένας τα επισκέπτεται για να αγοράσει τσιγάρα. Προσωπικά συνεργάστηκα με διάφορα για να καταλήξω με απόλυτη αφοσίωση στο Φρέαρ (frear.gr)(έντυπο και ηλεκτρονικό). Με την επιστροφή μου στη Λάρισα δημιούργησα τη Θράκα κι ευτυχώς την εγκατέλειψα πριν δω να γίνεται το περιφερειακό υποκατάστημα του Αναγνώστη. Στη συνέχεια σκάρωσα τα Φτερά Χήνας (fteraxinasmag) με τον Γιώργο Σαράτση και μόλις φέτος το Καλοκαίρι το Εξιτήριον (exitirion) χάρη στους μαθητές μου στη βιωματική γραφή. Ένα εκπαιδευτικό μπλογκ («διδακτικό», δηλ.) που εκδίδει και ψηφιακά βιβλία ανοικτού περιεχομένου: δωρεάν e-book, (χάρη στο ψηφιακό μεράκι του Κωστή Παπαζαχαρία), και καλύπτει τις μαθησιακές ανάγκες πρωτίστως των μαθητών μου και κατ’ επέκταση όλων όσων αγαπούν τη γραφή και τη λογοτεχνία.

 

 

― Πως και εγκαταλείψατε το πνευματικό σας παιδί, το Ποιείν και αποχωρήσατε;

Η ζωή είναι μια συνεχής αναχώρηση. Φεύγω γιατί αισθάνομαι πως πρέπει να παρουσιαστώ γυμνός στο δικαστήριο της φήμης, όπως έφυγα από το Πλανόδιον μετά από είκοσι χρόνια, κι από την Αθήνα μετά από τριάντα. Απεκδύομαι των εξωτερικών στολισμάτων για να δώσω ώθηση σε αυτό το αερόστατο που κάποτε το ονομάζαμε ψυχή και τώρα απλώς πτητική μηχανή.

 

― Ως γιατρός στο κύριο επάγγελμα, αλλά και ως λογοτέχνης, πιστεύετε ότι αυτοί οι δύο όροι μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά και τι μπορεί να φανεί χρήσιμο στον ένα κλάδο ώστε να δώσει «πάτημα» στον άλλο κλάδο για να συνυπάρχουν μαζί; Τελικά είναι τελείως ανεξάρτητα τα «επαγγέλματα» ή οι «ιδιότητες» των ανθρώπων μεταξύ τους ή όχι;

Ως άνθρωπος του εικοστού αιώνα, ένας άνθρωπος χωρίς ιδιότητες δηλαδή, έζησα μια αντιφατική ζωή: ως ψυχίατρος ντρεπόμουνα που ήμουν ποιητής, κι ως ποιητής (απ’ το 2009 που τίναξα την επαγγελματική μου καριέρα στον αέρα!), ντρεπόμουν που δούλεψα ως ψυχίατρος. Ευτυχώς την τελευταία πενταετία και χάρη στη σύντροφό μου, κατάφερα να συμφιλιωθώ με όλα τα κομμάτια του εαυτού μου και να είμαι περήφανος πως ένα παιδί που ξεκίνησε από την επαρχία κατάφερε να γίνει όλα αυτά τα θαυμαστά πράγματα. Το μυστικό Γιώργο είναι να μπορούμε να ενσωματώνουμε στην προσωπική μας ιστορία όλα τα γεγονότα της ζωής μας: να μην την βλέπουμε αποσπασματικά (όπως το κάνουν όσοι έτυχε να μας γνωρίσουν, και ατυχώς το ίδιο πράττουμε κι εμείς όταν μιλάμε για τους άλλους), αλλά να έχουμε το θάρρος να αποδεχτούμε πως η ζωή μας ήταν μια και μόνη.

 

«…ως ψυχίατρος ντρεπόμουνα που ήμουν ποιητής,
κι ως ποιητής ντρεπόμουν που δούλεψα ως ψυχίατρος.…»

 

― Σαν ποιητής κι έχοντας κυκλοφορήσει ήδη αρκετά βιβλία ποίησης, πιστεύετε ότι υπάρχει τελικά ποίηση γύρω μας; Υπάρχει ποίηση γενικά, ή πιο συγκεκριμένα κάπου και πού; Τελικά υπάρχουν στις μέρες μας ποιητές;

Όσο υπάρχουν άνθρωποι θα υπάρχει και ποίηση, δεν γίνεται διαφορετικά. Στις μέρες μας ίσως και να δημοσιεύονται περισσότερα ποιήματα απ’ ότι παλιότερα και γι΄ αυτό νομίζουμε πως είναι κάτι καινούργιο. Όχι, Γιώργο: οι άνθρωποι πάντα έγραφαν αλλά τα κρατούσαν στο συρτάρι τους. Στις μέρες μας δυστυχώς τα δημοσιεύουν, τα τυπώνουν και τα κυκλοφορούν ανενδοίαστα. Ανάμεσα στους υπερχίλιους λοιπόν που γράφουν ποιήματα, διέκρινα μετά βίας 20 που είναι ποιητές: άνθρωποι που ποιούν πραγματικά και υπηρετούν την αριστοκρατικότερη των τεχνών, την Ποίηση, ταπεινά με θυσίες κι αφοσίωση. Πολλοί τέλος πάντων γράφουν ποιήματα στις μέρες μας, αλλά οι ποιητές είναι λίγοι, ακριβώς όπως συνέβαινε και τον προηγούμενο αιώνα.

 

«…Ανάμεσα στους υπερχίλιους λοιπόν
που γράφουν ποιήματα, διέκρινα μετά βίας 20 που είναι ποιητές…»

 

― Ποιους γνωστούς λογοτέχνες διαβάζατε και θαυμάζατε κατά καιρούς και γιατί; Τι ήταν αυτό που κέντρισε την περιέργεια του Σωτήρη Παστάκα να μυηθεί στην ποίηση και να γράψει ο ίδιος;

Ο μικρός ήρωας, ο μικρός σερίφης, κλασσικά εικονογραφημένα, ο γκαούρ-Ταρζάν, η Μάσκα, ο Μίκυ Μάους, ο Τεντέν, ο Ατερίξ, ο Λούκυ Λουκ, η φωνή του Κυρίου, ο επιθεωτητής Μαιγκρέ κι αργότερα το 1970 με την πρώτη ασπρόμαυρη τηλεόραση η Μπονάντσα, ο Άγιος, ο αόρατος άνθρωπος και οι σειρές που παρακολουθώ μετά μανίας ακόμα και σήμερα στον Πλαταμώνα, με έκαναν ποιητή. Σ’ αυτούς επανέρχομαι συνεχώς και ακαταπαύστως να βρω έμπνευση και παρηγοριά.

 

― Σαν ψυχίατρος, πιστεύετε ότι ένας άνθρωπος που νιώθει την ανάγκη να συγγράψει μερικές αράδες στίχων, όταν δεν νιώθει καλά και που του έρχονται εκείνη την ώρα, χρήζει παρακολούθησης ή είναι κάτι φυσιολογικό για την ανθρώπινη λειτουργία; Είναι φυσιολογικό όταν αυτό που δεν μπορεί να ειπωθεί με τα χείλη, μπορεί να ειπωθεί – κάποιες φορές εύστοχα – από το χέρι μας;

Χρήζει παρακολούθησης αυτός που δημοσιοποιεί τις αράδες του (γέλια). Καλά κάνει και τις γράφει, αν και θα μπορούσε με τα ίδια θεραπευτικά αποτελέσματα να ασχοληθεί με το βελονάκι και την κηπουρική ή τη μαγειρική: έχω πολλούς φίλους που έχουν καταφέρει πολύ καλές ψαριές σε αντίθεση με άλλους που κατέστρεψαν δεντράκια για να τυπώσουν τις αράδες τους. Για να ξεχωρίζουμε τα πράγματα με απλά λόγια: είμαι υπέρ της συγγραφής και κατά της δημοσίευσης. Άντε να τα δημοσιεύεις ψηφιακά, να το συγχωρήσω. Αλλά να εκδίδει κανείς το βρίσκω ασυγχώρητο. Από κει και πέρα όσοι περάσουν στην έντυπη έκδοση, ασφαλώς και χρήζουν παρακολούθησης, αλλά κανένας ψυχίατρος δεν θα χρεωθεί την αρρώστια τους για διάκριση και βραβεία. Να ξέρουν πως θα το πιούν μόνοι τους κι απαρηγόρητοι το πικρό ποτήρι.

 

«…Χρήζει παρακολούθησης
αυτός που δημοσιοποιεί τις αράδες του…»

 

― Με λίγα συνοπτικά λόγια, τι αποτελεί για εσάς λογοτεχνία; Για την ακρίβεια, τι θεωρείτε εσείς «καλή» λογοτεχνία; Υπάρχει καλή και κακή λογοτεχνία τελικά; Και αν ναι, τότε γιατί η κακή λογοτεχνία τυπώνεται και βρίσκει απήχηση;

Ξέρω μόνο πως διαβάζοντας κακή λογοτεχνία έγινα καλύτερος ποιητής. Ένας γραφιάς έχει να μάθει περισσότερα πράγματα από τους κακούς παρά από τους μεγάλους. Αποφεύγω τη λέξη «καλός» γιατί συνήθως με αυτήν χαρακτηρίζουμε τους ποιητές και τους συγγραφείς που μας είναι παντελώς αδιάφοροι: καλός ο Πατρίκιος, καλός ο Σιώτης, καλός ο Τσαλαπάτης κλπ. (γέλια). Αληθινή λογοτεχνία λοιπόν είναι αυτή που λέει τα πράγματα με το όνομά τους και δημιουργεί δυσάρεστα συναισθήματα γιατί μας βάζει πάνω στην ηλεκτρική καρέκλα, ενώ αυτή που επιβραβεύεται μας προσφέρει απλώς ζαχαρωτά και μαρμελάδες, Ευχαριστώ παιδιά, αλλά δεν θα πάρω, ειδικά τώρα που είμαι υποψήφιος για Διαβήτη.

 

«…διαβάζοντας κακή λογοτεχνία έγινα καλύτερος ποιητής…»

 

 

― Πέρα από τη συγγραφική σας ιδιότητα δραστηριοποιήστε στο χώρο των εκδόσεων βιβλίων, ως επιμελητής ή ως μεταφραστής; Θα μας περιγράψετε με λίγα λόγια πως διαμορφώνεται αυτή η συμμετοχή σας στα γράμματα και κυρίως πως και πότε άρχισε να γίνεται πραγματικότητα;

Από τα 26 μου, το 1980, που με δέχθηκε στους κόλπους του Δέντρου ο Κώστας Μαυρουδής. Ξεκίνησα όπως όλοι οι άγνωστοι δημοσιογράφοι στις ταινίες του Χόλυγουντ που κάνουν αντιγραφές για ρεπορτάζ και μεταφράσεις. Η μαθητεία λοιπόν στα λογοτεχνικά περιοδικά με διαμόρφωσε ως χαρακτήρα και με έκανε να αισθάνομαι τη λογοτεχνία ως χρέος κι όχι ως μέσο προσωπικής διάκρισης και προβολής. Μετά το Δέντρο λοιπόν συνεργάστηκα με το Πλανόδιον για 20 ολόκληρα χρόνια. Συνεχίζω να είμαι περιοδικατζής και να διδάσκω πλέον σε όσους θέλουν να ακούσουν κάποιες μικρές αλήθειες. Κι οι συνεντεύξεις μου, αν το θέλεις, αποτελούν ένα γρήγορο τρόπο εισαγωγής στη Λογοτεχνία.

 

― Αν επέλεγε ο Σωτήρης Παστάκας ένα-δυο στίχους του που τον εκφράζουν απόλυτα, ποιοι θα ήταν αυτοί οι στίχοι από όλη σας την συγγραφική καριέρα;

«Οι δάφνες που έδρεψα σε εφήμερες κλίνες/νοστιμεύουν τη φακή μου»

 

― Ποια είναι τα επόμενα λογοτεχνικά σχέδια του Σωτήρη Παστάκα μετά τις μεταφράσεις, τα λογοτεχνικά περιοδικά και την πνευματική παρακαταθήκη σε στίχους, κείμενα και συνεντεύξεις σας; Γνωρίζω ότι έχετε κατά καιρούς ασχοληθεί ερασιτεχνικά και με το διαδικτυακό ραδιόφωνο. Αν θέλετε πείτε μας κάποια πράγματα και γύρω από αυτό.

Μεγάλωσα με το ραδιόφωνο και το λατρεύω. Το διαδικτυακό είναι μεν ποιοτικό, αλλά δεν έχει ακροατές. Θα συνεχίσω στα fm με το δημοτικό ραδιόφωνο λάρισας, αφιλοκερδώς όπως και τα τέσσερα τελευταία χρόνια, γιατί ραδιοφωναντζής γεννιέσαι, δεν γίνεσαι! Κατά τα άλλα έχω στα σκαριά μια μίνι περιοδεία στην Ιταλία, το δεύτερο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου προσκεκλημένος από την Casa della Poesia απ΄την οποία κυκλοφόρησε η προσωπική μου ανθολογία ποιημάτων στα ιταλικά, Corpo a corpo το 2016. Για φέτος αρνήθηκα να πάω στο Μαρόκο και την Ταιβάν, στα αντίστοιχα ποιητικά τους φεστιβάλ, γιατί δεν μου κάλυπταν τα έξοδα: σιχαίνομαι τον ποιητικό τουρισμό, τα φεστιβάλ στα οποία συμμετέχεις είτε βάζοντας λεφτά από την τσέπη σου, είτε επειδή σε καλύπτει το ΕΚΕΒΙ. Όπως ξέρεις εγώ είμαι υπέρ της κατάργησής του και δεν θα ζητούσα ποτέ λεφτά από κανέναν υπουργό πολιτισμού. Μετά την Ιταλία, λοιπόν, μέσα στον Σεπτέμβριο θα βρεθούμε στην Πάτρα με αγαπημένους Κύπριους και Ισπανούς ποιητές. Το φθινόπωρο θα κυκλοφορήσουν δύο βιβλία μου: «Οδηγός επιβίωσης για νέους καλλιτέχνες» από την Απόπειρα, και ο «Χόρχε» (Μελάνι, 2008) στα Ιταλικά από έναν μικρό εκδοτικό του Λέτσε, στη σειρά που διευθύνει ο Νικόλα Βάκα. Μακροχρόνια δουλεύω σε δυο μεγάλες μου αγάπες: μια ανθολογία νέων Ελλήνων ποιητών και μια ανθολογία νέων Βαλκάνιων ποιητών. Οι Βαλκάνιοι θα βγουν από το Πανοπτικόν τον επόμενο χρόνο. Για το 2020 ετοιμάζουμε με τον Παππά την επανέκδοση της ανθολογίας των Ιταλών ποιητών, και μέχρι τότε ελπίζω να έχω διαβάσει τα άπαντα της Άγκαθα Κρίστι.

 

― Γνωρίζω ότι προβάλλατε κατά καιρούς νέους ανθρώπους που μόλις είχαν αρχίσει να ασχολούνται με τη λογοτεχνία, καταρχήν μέσα από το Ποιείν, αλλά και μέσα από άλλα λογοτεχνικά περιοδικά. Περίπου πόσους ξεχωρίσατε και τι θα συμβουλεύατε αυτά τα νέα παιδιά σήμερα που είναι νεότερη γενιά συγγραφέων από τη δική σας;

Απ τους πεντακόσιους που έχω δημοσιεύσει (μπορεί να είναι και παραπάνω, αλλά αυτό θα το εξετάσει ο ιστορικός του μέλλοντος), σου λέω με μεγάλη χαρά πως ξεχώρισα καμιά εικοσαριά. Σ’ αυτά τα παιδιά, αλλά και σε όλους γενικά, δεν έχω να πω παρά μια κουβέντα: να ξοδεύουν περισσότερο χρόνο στην ανάγνωση παρά σε δημόσιες σχέσεις. Αυτός είναι ό,τι πιο πολύτιμο έχουμε, ο χρόνος… Η γραφή εξάλλου είναι υπόθεση ενός απογεύματος… Διαβάστε αγαπητοί μου, διαβάστε!

Κατηγορία: ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ - ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ, ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Tags: ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΠΟΙΗΤΩΝ, ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ, ΣΩΤΗΡΗΣ ΠΑΣΤΑΚΑΣ