Γιατί ονειρευόμαστε; / Αρθρογραφία ✍

Γιατί ονειρευόμαστε;

 

✍ γράφει ο Αντώνης Καρατζής,

Σίγουρα όλοι έχουμε αναρωτηθεί τι σκεφτόμαστε κατά τη διάρκεια του ύπνου και ονειρευόμαστε. Τι μας κάνει να βλέπουμε στη φαντασία μας ένα σχεδόν αληθινό περιστατικό και τι επεξεργασίες κάνει το μυαλό μας για να νοιώσουμε ότι βλέπουμε όνειρο.

Ένα όνειρο δεν μπορούμε να το μετρήσουμε , δεν μπορούμε να το «γευτούμε», ούτε καν να το περιγράψουμε ακριβώς σε κάποιον άλλο. Αν προσπαθήσουμε να το περιγράψουμε σίγουρα δε θα είναι 100% αληθές. Έρευνες μάλιστα έχουν δείξει πως στην πραγματικότητα ξεχνάμε το 95% του ονείρου που βλέπουμε στα πρώτα 10 λεπτά.

Το 1952 ερευνητές του Πανεπιστημίου του Σικάγο βρήκαν μια μοναδικού τύπου ηλεκτρομαγνητική δραστηριότητα που λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια του ύπνου. Μόλις την εντόπιζαν, ξυπνούσαν αμέσως τα άτομα που λειτουργούσαν ως πειράματα και ανακάλυψαν ότι σε εκείνη ακριβώς τη χρονική στιγμή τα άτομα αυτά ονειρευόντουσαν. Ακόμη στο ίδιο στάδιο του ύπνου τους τα μάτια τους τρεμόπαιζαν. Στο στάδιο του REM συμβαίνουν πρωτοφανή περιστατικά. Αν μπορούσαμε να δούμε την ηλεκτρομαγνητική δραστηριότητα που συμβαίνει στον εγκέφαλό μας θα παρατηρούσαμε ότι το μυαλό μας αντιγράφει σχεδόν τέλεια τους τρόπους με τους οποίους αντιδρά ότι είμαστε ξύπνιοι. Η μεγαλύτερη και ειδοποιός διαφορά είναι η παραγωγή χημικών ουσιών που παράγονται στο μυαλό μας. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται και «paradoxical sleep» και σύμφωνα με τους επιστήμονες αυτό το στάδιο περιλαμβάνει μεγαλύτερη χρήση του νευροδιαβιβαστή της ακετυλοχολίνης, ενώ άλλοι νευροδιαβιβαστές όπως της ισταμίνης, της νορεπινεφρίνης και της σεροτονίνης είναι σχεδόν ανενεργοί και αυτός είναι και ο λόγος που οι μύες μας είναι ακίνητοι. Αυτό το γεγονός εξηγεί γιατί ενώ βλέπουμε ότι για παράδειγμα τρέχουμε ή παλεύουμε, το σώμα μας παραμένει ακίνητο.

Τα άτομα που έχουν δυσκολία στο να πετύχουν πλήρη ατοπία στο στάδιο του REM κινούνται κατά τη διάρκεια του ύπνου και δρουν σαν να δρούσαν ενόσω ήταν ξύπνιοι. Μπορούν ακόμη να σηκωθούν και να υπνοβατήσουν. Μπορεί επίσης να νιώθουν ξύπνιοι, αλλά να μη μπορούν να κινηθούν. Σε αυτή την περίπτωση, ενώ έχεις πλήρη αντίληψη ότι είσαι ξύπνιος, το σώμα σου δεν είναι έτοιμο να κινηθεί και είναι δυνατόν να βλέπει ακόμη και όνειρο παράλληλα. Τα προηγούμενα χρόνια, σε αυτό το πέρα για πέρα υπαρκτό φαινόμενο, οι άνθρωποι είχαν δώσει την εξήγηση της Μόρας ή του Βραχνά, ενός πνεύματος που ερχόταν πάνω τους και δεν τους άφηνε να κινηθούν.

Οι ερευνητές του αμερικανικού Πανεπιστημίου κατάφεραν επίσης να εντοπίσουν το στάδιο REM και γιατί είναι σημαντικό με ποντίκια για πειραματόζωα, χρησιμοποιώντας μια μικρή γλάστρα και ένα πολύ μεγαλύτερο δοχείο με νερό. Τοποθετούσαν τα ποντίκια στην κορυφή της γλάστρας και τα έβαζαν μέσα στο μεγάλο δοχείο με το νερό. Το μόνο σημείο που δεν είχε νερό ήταν η μικρή κορυφή της γλάστρας στην οποία τα ποντίκια κοιμόντουσαν. Όταν οι μύες χαλάρωναν έπεφταν μέσα στο νερό και ξυπνούσαν. Όταν προσπαθούσαν πάλι να κοιμηθούν, εφόσον ήταν ανήσυχα δεν πετύχαιναν το στάδιο του REM. Ύστερα από πολλά πειράματα ανακάλυψαν πως όταν δεν είχαν REM δυσκολεύονταν στο να θυμηθούν πράγματα, όπως για παράδειγμα το δρόμο που θα έπρεπε να ακολουθήσουν για να βρουν ένα κύβο τυριού. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τους ανθρώπους.

Η σχέση μνήμης και σταδίου REM δε σταματάει όμως εδώ. Όταν ένα άτομο εκτελέσει μια δύσκολη εργασία κατά τη διάρκεια της ημέρας, όπως ένα παζλ και ύστερα κοιμηθεί, είτε το καταλαβαίνει, είτε όχι, ο εγκέφαλος του επαναλαμβάνει τη συγκεκριμένη δραστηριότητα θέλοντας να απομονώσει και να ενδυναμώσει κάποια πράγματα που έκανε μέσα στη μέρα που ίσως χρειαστούν στο μέλλον, όσο «διαγράφει» κάποια άλλα. Ο εγκέφαλος κατά τη διάρκεια αυτής της δραστηριότητας σύνθεσης και διαγραφής σχηματίζει ένα όνειρο προσπαθώντας να συνδυάσει αυτά τα κομμάτια. Έτσι εξηγείται επίσης το γιατί τα όνειρα μοιάζουν αληθή και ταυτοχρόνως ανεξήγητα. Δεν είναι προορισμένα για να εκφράσουν κάτι. Είναι απλά το αποτέλεσμα της ασυναίσθητης προσπάθειας του εγκεφάλου να συνθέσει τις δραστηριότητες της ημέρας.

Υπάρχουν βέβαια από την άλλη πλευρά και επιστήμονες που υποστηρίζουν ότι ένα όνειρο έχει κάποιο συγκεκριμένο σκοπό και αυτός είναι να μας προειδοποιήσουν για ένα γεγονός. Αυτό το πιστεύουν γιατί τα αισθήματα που μας δημιουργούνται μόλις βλέπουμε ένα όνειρο είναι αρνητικά. Η θεωρία αυτή μας ταξιδεύει πολύ πίσω στις αρχές της ανθρώπινης ιστορίας όταν δεν είχαμε ιδέα με τι είδους απειλές μπορεί να ερχόμασταν αντιμέτωποι κατά τη διάρκεια της ημέρας και έτσι ο εγκέφαλος κατασκεύαζε καταστάσεις με αγωνία, άγχος και πανικό στον ύπνο μας μόνο και μόνο για να μας προετοιμάσει για τις δυσκολίες που θα βιώναμε στον πραγματικό κόσμο. Έτσι όσο οι άνθρωποι στρεσάρονταν στον ύπνο τους ήταν καλύτερα προετοιμασμένοι για τις πραγματικές δοκιμασίες που θα αντιμετώπιζαν.

Ότι κι αν πιστεύει ο καθένας μας ότι ισχύει από τα δύο, είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι ο άνθρωπος έχει κατανοήσει και εξηγήσει έως ένα βαθμό κάποια συμπαντικά φαινόμενα αλλά ακόμη δεν μπορεί να βρει πως ακριβώς λειτουργεί ο εγκέφαλος ο οποίος τον βοηθά στην κατανόηση όλων αυτών των φαινομένων.

Κατηγορία: ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ