Το συμβολικό στοιχείο στο Παραμύθι της Σταχτοπούτας (Μαρία Καρυτινού) / Αρθρογραφία ✍

Το συμβολικό στοιχείο στο Παραμύθι της Σταχτοπούτας

(το βαθύτερο νόημα του παραμυθιού της Σταχτοπούτας)

γράφει η Μαρία Καρυτινού,

Μια φορά κι έναν καιρό σε ένα μακρινό χωριό ζούσε ένας έμπορος με τη σύζυγο και τη μικρή του κόρη. Η οικογένεια ζούσε ευτυχισμένη και το μικρό κορίτσι μεγάλωνε μέσα στην αγάπη και στη ζεστή, μητρική αγκαλιά. Όμως έρχονται χρόνοι δίσεκτοι και η μητέρα του κοριτσιού πεθαίνει. Τίποτα δεν είναι σταθερό και πάγιο στη ζωή μας, τα πάντα μπορούν να ανατραπούν από τη μία μέρα στη άλλη. Η ζωή είναι ρευστή, αυτό της χαρίζει πλοκή αλλά προσφέρει στον άνθρωπο και βαθύτατο πόνο. Είναι εύκολο να μεταβούμε από την ευτυχία στη δυστυχία, τη χαρά να τη διαδεχτεί η λύπη, ο θάνατος να κλέψει τη ζωή. Έτσι, το μικρό κορίτσι από τη μια μέρα στην άλλη μένει μόνο χωρίς την προστασία της μητέρας του σε μια τρυφερή και ευαίσθητη ηλικία. Ο πατέρας προσπαθεί να αντικαταστήσει τη μάνα αλλά ο καθένας έχει το ρόλο του μέσα σε μια οικογένεια. Ο πατέρας δεν μπορεί να γίνει μάνα και η μάνα δεν μπορεί να παίξει όλους τους πολυπρισματικούς ρόλους μέσα σε ένα σπίτι, όταν ο σύζυγος αναχωρήσει ή πεθάνει.

Σε χρόνια που οι γυναίκες δεν είχαν πολλά δικαιώματα και η οικογένεια είναι καθαρά πατριαρχική, ο πατέρας αποφασίζει με καλή διάθεση να παντρευτεί μία άλλη γυναίκα που είχε πληροφορηθεί πως είχε ήδη δύο κόρες και τις υπεραγαπούσε. Ο πονεμένος έμπορος πιστεύει πως η γυναίκα αυτή θα προσφέρει την αγάπη και την τρυφερότητα που χαρίζει στα παιδιά της- αλλά στα δικά της παιδιά-. Δεν μπορεί να αναλογιστεί ως άντρας πως μία μάνα πρέπει να είναι πολύ μεγαλόκαρδη και μεγαλόψυχη, πολύ ταπεινή, διαθέτοντας απύθμενο εσωτερικό κόσμο, ώστε να διαθέσει πληρότητα αγάπης στη μικρή του κόρη όμοια με εκείνη που η ίδια προσφέρει στις δικές της κόρης. Άρα, το πρώτο σφάλμα του εμπόρου είναι η έλλειψη διάκρισης. Το δεύτερο σφάλμα είναι η πίστη πως κάποια άλλη γυναίκα μπορεί να ανέβει στο μητρικό θρόνο που είχε η σύζυγος του, η αληθινή μητέρας του μικρού κοριτσιού. Είναι αλήθεια πως η ανάγκη μας οδηγεί να βλέπουμε λανθασμένα κάποια πράγματα ή να παίρνουμε βιαστικές αποφάσεις, επειδή η πιο μεγάλη δύναμη είναι η ανάγκη. Ο έμπορος είχε ανάγκη από μια νέα σύζυγο, είχε ανάγκη από μία μητέρα για το παιδί του και έτσι δεν υπολόγισε πως, όπως σκεφτόμαστε και πράττουμε εμείς δεν σκέφτονται και δεν πράττουν οι άλλοι. Μία απόφαση της στιγμής μπορεί να αποβεί μοιραία για την ψυχική μας ισορροπία και την περαιτέρω διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας.

Οι στιγμές της γαλήνης και της ηρεμίας, της αγάπης και της στοργής που είχε ζήσει η Σταχτοπούτα με τη μητέρα και τον πατέρα της αποτελούν πια παρελθόν. Κάθε ανάπαυλα ψυχική, πνευματική και σωματική μέσα στη ζωή μας αποτελεί τη βάση της προετοιμασίας μας για ένα επερχόμενο και επικείμενο αρνητικό ή κακό στη ζωή μας. Οι δυστυχίες δεν πρέπει να μας ξενίζουν. Η ζωή είναι δύσκολη απαιτεί δύναμη, μαχητικότητα, σθένος, αποφασιστικότητα, ευστροφία, κριτική ικανότητα. Κάποια στιγμή θα ξεπεράσουμε και το πρόβλημα που έκανε την εμφάνισή του. Άλλωστε, «η δυσκολία είναι αγέραστη, απρόβλεπτη, ανθεκτική…Μπορεί να στεγαστεί μέσα στη ζωή μας για μεγάλα χρονικά διαστήματα» και να επηρεάσει ή υποσκάψει έντεχνα τις αντοχές μας, δοκιμάζοντας την υπομονή και την επιμονή μας. «Η υπομονή δεν είναι μια στατική κατάσταση, είναι μια διάσταση πνευματική». Γι’ αυτό έχουμε ανάγκη από πίστη και ελπίδα για να την υπερκεράσουμε και να την υπερπηδήσουμε. Όταν η ζωή της Σταχτοπούτας άλλαξε, δεν ακούμε μέσα στο παραμύθι να λέγει «γιατί, γιατί σε μένα». Υπομένει αγόγγυστα τα δεινά από τη μητριά και τις κόρες της, χωρίς να λέγει την αλήθεια στον πατέρα της για να μην τον πικράνει. Άρα η αγάπη της είναι απέραντη απέναντι σε αυτόν τον άντρα που έμεινε μόνος, που αναγκάστηκε αν παντρευτεί, που έκανε τη λάθος επιλογή με μία γυναίκα υποκρίτρια, γεμάτη μίσος, έχθρα και κακία για τους άλλους. Μία τέτοια γυναίκα- μητέρα είναι φυσικό με τον ίδιο τρόπο να μεγαλώνει και να ανατρέφει τα παιδιά της. Η μητριά δεν χρειάζεται να μιλήσει για να μεταφέρει το μήνυμα στις κόρες της, τη στάση που πρέπει να κρατήσουν απέναντι στην «αδελφή» τους, στην κόρη του τωρινού της συζύγου, και τούτο διότι οι πράξεις της είναι ανώτερες από τα λόγια της. Αν μαγαρίζεις το στρώμα σου, είχε πει κάποτε ο Σιάτλ στον πρόεδρο των ΗΠΑ, θα’ ρθει μια μέρα που θα πεθάνεις πάνω σε αυτό το στρώμα από τους μαγαρισμούς μου. Το ίδιο θα συμβεί και με την κακιά μητριά και τις κόρες της. Δεν μπορούν να δουν, είναι τυφλές και κωφές, διότι ο εγωισμός  και ο φθόνος έχει φωλιάσει και έχει ριζώσει για καλά μέσα τους. Πρέπει να συμβεί ένα γεγονός που θα ανατρέψει τα πάντα στη ζωή τους για να συνέλθουν, να συνειδητοποιήσουν τα σφάλματά τους και να μετανοήσουν. Μέχρι τότε θα περιστρέφονται μέσα στο μικρό, ασφυκτικό εγώ τους, χωρίς διαφυγή, χωρίς γιατρειά, χωρίς παρηγοριά.

Η Σταχτοπούτα  από  την άλλη, ζώντας μέσα στις στάχτες της θα αναπολεί το παρελθόν που έχει παρέλθει προ πολλού αλλά παράλληλα θα ελπίζει για ένα καλύτερο μέλλον. Μέχρι στιγμής η ζυγαριά της θα  έχει μόνο στάχτες αλλά η αναγέννηση του Φοίνικα πραγματοποιείται μόνο μέσα από αυτές. Σε αυτή τη ζυγαριά θα ζυγίζει καθημερινά τις πιθανότητες, θα μετρά το χρόνο που περνά, θα υπολογίζει τις προϋποθέσεις της και θα μετρά τις δυνάμεις. Οι στάχτες θα καθαρίζουν τον εσωτερικό της κόσμο, θα σμιλεύουν το πετράδι της ψυχής της, καθηλώνοντας τα προσωπεία και τις μάσκες της μητριάς και των θυγατέρων της που θα πέσουν οριστικά με την αναχώρηση του πατέρα της για το μεγάλο ταξίδι. Πάντα στα παραμύθια υπάρχει η αναχώρηση ενός σημαντικού προσώπου που θα θέσει τον πρωταγωνιστή σε νέες περιπέτειες, ώστε να έχουμε προώθηση του μύθου. Αν όμως μέσα της δεν διέθετε την πίστη και ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο τότε οι δοκιμασίες θα ήταν δυσβάσταχτες και ο δημιουργός δεν θα είχε νόημα να την οδηγήσει σε αυτό το μονοπάτι. Η ζωή της μέχρι στιγμής έχει συρρικνωθεί στο μικρό τα τζάκι του σπιτιού της (όπως στο παραμύθι της μαγικής κούκλας). Αυτό αποδεικνύει πως η ευτυχία δεν κατοικεί στα μεγάλα τετραγωνικά ενός σπιτιού αλλά στον εσωτερικό διάκοσμο της ψυχής. Η ψυχή αυτού του σπιτιού είναι η Σταχτοπούτα, το κορίτσι με τη χαμένη ευτυχία, με τα κουρελιασμένα ρούχα, με τα αχτένιστα μαλλιά, με τη σωματική κόπωση σε κάθε της βήμα. Κι όμως αυτή είναι η κυρία του σπιτιού, η μητριά και οι κόρες της είναι ξένες διότι θέλησαν να μείνουν ξένες, αρνήθηκαν το μοίρασμα, το δόσιμο, την αγκαλιά, την αυτοθυσία για χάρη του συνανθρώπου. Γι’ αυτό άλλωστε οι τρεις αυτές γυναίκες αναζητούν επίμονα το θάνατο της Σταχτοπούτας. Ο θάνατος όμως έρχεται όταν ουσιαστικά τον αναζητούμε, όταν έχουμε εκπληρώσει η ολοκληρώσει το σκοπό της ζωής. Οι στάχτες είναι οι δοκιμασίες της Σταχτοπούτας για να ανέλθει ψυχικά, γι’ αυτό και ο θάνατος δεν μπορεί να την αφανίσει. Το κορίτσι ενταφιάζει στην ψυχή της την πίστη και την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο και αυτή η πίστη δεν την οδηγεί στον τάφο, δεν καταργεί τη θέση της μέσα στον οίκο της, αλλά την κρατά ζωντανή. Από την άλλη αυτή η ζωντανή παρουσία που δεν υποσκάπτεται τόσο εύκολα πετά στον τάφο τις τρεις γυναίκες, αφού η αδιαφορία και η δυσφορία για την κόρη του εμπόρου φτάνει στο αποκορύφωμα της. Οι κόρες φθονούν το νεαρό κορίτσι, φθονούν ακόμη και τις στάχτες της, φθονούν τον αέρα που αναπνέει, το μαύρισμα των χεριών της, διότι λιώνουν από την κακία και τη σκληρότητα που επικρατεί στην ψυχή τους. Είναι πολύ οδυνηρό γι’ αυτές να βλέπουν ό,τι θέλει να νεκρωθεί να ανασταίνεται διαρκώς, την ίδια στιγμή που οι ίδιες αργοπεθαίνουν από τα σαθρά συναισθήματά τους, λόγω των επιλογών και των αρνητικών παραδειγμάτων που λαμβάνουν από τη μητέρα τους. 

Ο πατέρας της Σταχτοπούτας θεώρησε πως η παρουσία μιας άλλης γυναίκας θα μπορούσε να πάρει τη θέση της νεκρής του γυναίκας. Όμως έσφαλλε οικτρά και τούτο γίνεται αντιληπτό από τον τρόπο που ζει η κόρη του μέσα στο ίδιο της το σπίτι. Πολλές φορές πιστεύουμε πως αυτό που προσφέρουμε σε κάποιον που αγαπάμε είναι καλό και όντως μπορεί να είναι καλό αλλά η αγάπη θέλει πολλή κόπο για να κατοικήσει στην ψυχή κάποιου και ακόμη μεγαλύτερο για να γίνει πράξη. Ο πατέρας δεν γνώριζε, εθελοτυφλούσε, θεωρούσε πως ένα γυναικείο πρόσωπο, ένα γυναικείο χέρι που θα έβαζε σε μια τάξη το νοικοκυριό θα ήταν αρκετό να βάλει τάξη στην ψυχή τόσο τη δική του όσο και στης κόρης του; « από τη δική του οπτική γωνία, προφανώς ναι, γι’ αυτό και παντρεύτηκε άλλωστε για δεύτερη φορά. Όμως όταν κάνουμε μία κίνηση βλέπουμε μόνο τη μία πλευρά του νομίσματος δεν έχουμε τη δυνατότητα να δούμε και την άλλη».
Η μητριά αποδείχτηκε πως δεν είχε το απαιτούμενο σθένος για να ανοίξει την ψυχή της και να δεχτεί την ξένη κόρη. Όχι η κόρη αυτή άνηκε σε κάποια άλλη γυναίκα. Ο θάνατος της άλλης, της άνοιξε ένα καινούριο σπιτικό, αλλά δεν της χάρισε το κλειδί της αγάπης. Η Σταχτοπούτα ήταν και θα παραμείνει ξένη μέσα της, χωρίς να διεκδικήσει μια θέση όχι στην ανύπαρκτη καρδιά της αλλά ούτε μια θέση στο ίδιο της το σπίτι. Έτσι εκτοπίζεται, αλλά ο θάνατος της ψυχής της μητριάς δεν μπορεί να αφανίσει ένα καλό και αγαθό πλάσμα. Η ζωή δεν μπορεί παρά να γεννά ζωή, η αγάπη να φέρνει αγάπη και η καλοσύνη να ανοίγει άλλες διεξόδους για να αναδυθεί. Αυτή είναι η Σταχτοπούτα, είναι το τείχος πάνω στο οποίο σήμερα χτυπούν η αδικία, η ατιμία, η ανηθικότητα. Η Σταχτοπούτα ενταφιάζει τον καλό της κόσμο μέσα στις στάχτες του τζακιού, αλλά από την καμινάδα του εισέρχεται το βασίλειο των ξωτικών που φέρνει θαύματα, χαρίζοντας την ελπίδα και την πίστη για ένα καλύτερο αύριο.

Γι’ αυτό και το κορίτσι με τις στάχτες πετά σ’ αυτές την αδιαφορία και την απάθεια της μητριάς της, μη θέλοντας να διαλύσει τη σκληρότητα που τη διέπει ούτε να εξαφανίσει τα ανεξίτηλα σημάδια που υπάρχουν πάνω της. Η κακία μόνο με πράξεις αγάπης μπορεί να λιώσει, μόνο όταν νιώσεις πόνο, μόνο τότε μπορεί να λυγίσεις. Δυστυχώς, η μητριά της Σταχτοπούτας αν και είχε μια ευκαιρία να αλλάξει νοοτροπία και τακτική, βλέπουμε πως την έχασε, διότι κυριάρχησε ο εγωισμός, η αλαζονεία. Οι κόρες της δεν δύνανται να αποβάλλουν όσα διδάχτηκαν από τη μητέρα τους αυτά τα χρόνια. Το παρελθόν τις ακολουθεί και έτσι δεν ζητούν να καλύψουν τα κενά τους με το αγαθό και ανέμελο πρόσωπο της Σταχτοπούτας. Προτιμούν λοιπόν την πτώση από την ανύψωση και την παραχώρηση, το μοίρασμα που πρόθυμα ζητά να δώσει το μικρό κορίτσι. Η αθωότητα του προσώπου της Σταχτοπούτας κατακρεουργεί την καρδιά των τριών αυτών γυναικών που μοιάζουν σαν ένα δέντρο με τρία κεφάλια. Τρία πανομοιότυπα κεφάλια που θρέφονται από τη ζήλια, την πανουργία, την ολοκληρωτική ισοπέδωση. Η Σταχτοπούτα κάθε καιρού δοκιμάζεται για να αποκτήσει λαμπρότητα, για να λεπτύνει τους τρόπους της, για να μάθει να συγχωρεί, ώστε κάποια μέρα να δικαιωθεί.

Κατηγορία: ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Tags: ΣΤΑΧΤΟΠΟΥΤΑ ΑΝΑΛΥΣΗ, ΣΤΑΧΤΟΠΟΥΤΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ, ΣΤΑΧΤΟΠΟΥΤΑ ΥΠΟΘΕΣΗ