ΓΙΑΤΙ; (Γιάννης Μαγκλής) – Υπόθεση & Ανάλυση ✍

ΓΙΑΤΙ; – Γιάννης Μαγκλής
(Υπόθεση & Ανάλυση)

γράφει η Μαρία Καρυτινού,

Ο Γιάννης Μαγκλής γεννήθηκε στην Κάλυμνο το 1909, σε μία περίοδο όπου το νησί βρισκόταν υπό την κυριαρχία των Οθωμανών. Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Κάλυμνο και στα τέλη του 1920 μετακόμισε με την οικογένειά του στη Χάβρη της Γαλλίας. Αργότερα, εργάστηκε σε εταιρεία πωλήσεως σφουγγαριών, ώστε του δόθηκε η δυνατότητα να ταξιδέψει στην Αφρική και στην Ευρώπη. Τα ταξίδια και η παραμονή του στη Γαλλία τον βοήθησαν στη διάνοιξη του πνευματικού του ορίζοντα. Με την κήρυξη του πολέμου από τους Ιταλούς, παρουσιάστηκε στο Δωδεκανησιακό Σύνταγμα Εθελοντών και κατόπιν προωθήθηκε στην Αλβανία. Στα χρόνια της κατοχής εγκαταστάθηκε στην Αίγινα και έλαβε ενεργό αντιστασιακή δράση. Μάλιστα, το 1937 γνωρίστηκε και καλλιέργησε φιλικές σχέσεις με τον Καζαντζάκη, μια επαφή που επηρέασε την προσωπικότητα του και την όλη συγγραφική του δραστηριότητα. Εμφανίστηκε στα γράμματα το 1940, ενώ συνεργάστηκε με περιοδικά και εφημερίδες. Τιμήθηκε από την Ακαδημία Κλασικών Ποιητών της Γαλλίας, καθώς έλαβε τέσσερα χρυσά μετάλλια σε διεθνείς διαγωνισμούς που είχαν σχέση με τη θάλασσα. Έγραψε πολλά έργα όπως: Οι βάρβαροι, Πορεία στο Βούρκο, Δεν υπάρχουν αμαρτωλοί, Τ΄αδέλφια μου οι Άνθρωποι, Το ανθρώπινο πάθος, Ο ήλιος δεν βασίλεψε ακόμη, Ο αγέρας κτύπαγε την πόρτα μας, Ματωμένη Πορεία, Τα παιδιά του Άρχοντα, Το τραγούδι της Ζωής και του Θανάτου, Η Ανάσα της Γης μου. Επίσης, μετέφρασε το Τόντα- Ράμπα του Καζαντζάκη από τα γαλλικά, Τα Γρανάζια του Σάρτρ κλπ.
Τα έργα του έχουν καθαρά ανθρωποκεντρικό και αυτοβιογραφικό χαρακτήρα, καθώς ο συγγραφέας αγωνίζεται να σκιαγραφήσει τον αγώνα του ανθρώπου για επιβίωση. Οι ήρωες του είναι απλοί που συναντούν δυσκολίες αλλά δεν καταθέτουν τα όπλα. Έτσι, ο Μαγκλής πετυχαίνει να ανυψώσει την ανθρώπινη ύπαρξη, καθώς αυτή παίζει καταλυτικό ρόλο στην πίστη της αξίας της ζωής.

Γιατί; Υπόθεση και ανάλυση του διηγήματος:
Το διήγημα προέρχεται από τη συλλογή διηγημάτων «Δεν υπάρχουν αμαρτωλοί» (1956) και αποτυπώνει χαρακτηριστικά το ανθρωπιστικό πνεύμα της πεζογραφίας του Γιάννη Μαγκλή.

Βρισκόμαστε στο μέτωπο. Έχει σουρουπώσει και οι μάχες έχουν κοπάσει. Ολόγυρα επικρατεί μια ηρεμία, που δεν σχετίζεται με τον αλαλαγμό και την αντάρα του πολέμου που έχει προηγηθεί. Ο ήλιος γέρνει αργά, τερματίζοντας προσωρινά το θάνατο και δίνοντας τη θέση του στη νύχτα. Ένας στρατιώτης καταβεβλημένος από τον πολεμικό αγώνα κατεβαίνει μια πλαγιά για να πιεί λίγο νερό και να δροσιστεί. Η φύση του προσφέρει ένα διάλειμμα από τη σαπίλα και τις στάχτες της μέρας που πέρασε. Το βρεγμένο χορτάρι τον καλεί να σκύψει στη γούρνα και να πιεί νερό, να πιεί ζωή. Η φλόγα κατασιγάζει μέσα του. Το νερό τον ξεδιψά και τον ημερεύει. Ο νους καθαρίζει από το αίμα που έχει θρονιαστεί στα χέρια και στην ψυχή του. Αναλογίζεται πόσο όμορφη είναι η ζωή, η ζωή του Θεού, το δώρο αυτό προς τον άνθρωπο. Οι σκέψεις αυτές ξεκουράζουν το νου και την ψυχή του, γι’ αυτό και προσεύχεται να «τελέψει γρήγορα ο πόλεμος», ώστε να «γυρίσει στο σπίτι κοντά στη γριά μανούλα του» που τον «καρτερά και κοντά στ’ αδέλφια του». Όμως οι σκέψεις εξοστρακίζονται καθώς ακούγονται πατημασιές από κάποιον άλλον άνθρωπο, κάποιον στρατιώτη του αντίπαλου στρατεύματος που ζητά κι αυτός να ξεκουραστεί από τον κάματο του πολέμου και να ευχαριστήσει επίσης το Θεό που τον προστάτεψε και τον φύλαξε και τούτη τη μέρα…..

Όμως ο πόλεμος υποβαθμίζει και ταπεινώνει την ανθρώπινη ύπαρξη, την εξευτελίζει, την υποδαυλίζει, την κατακερματίζει, την ισοπεδώνει. Τα θύματα γίνονται θύτες και οι θύτες θύματα. Ο αφηγητής, αν και δεν συμμετέχει στα γεγονότα, εμπλέκεται μοιραία συναισθηματικά στα όσα συντελούνται. Ο Μαγκλής παρουσιάζει τους ήρωες του αυτόνομους να πράττουν, και ταυτόχρονα να αναλαμβάνουν τις ευθύνες των πράξεών τους, σαν τους τραγικούς ήρωες που αδυνατούν να ξεφύγουν από τη μοίρα τους, το αναπόδραστο της ειμαρμένης τους. Έτσι, ο πρώτος στρατιώτης βλέποντας την παρουσία ενός εχθρού τόσο κοντά του, λησμονεί όσα ειπώθηκαν από το στόμα του πριν από λίγο, λησμονεί την παρουσία του Θεού, του συνανθρώπου και τέλος του εαυτού του. Ο πόλεμος έχει σταλάξει μέσα του απύθμενο φαρμάκι. Οι κινήσεις του καθορίζουν την πράξη του, αλλά εδώ ο νους παίρνει θέση άμυνας και επίθεσης ταυτόχρονα. Τραβά το όπλο και πυροβολεί τον στρατιώτη από το αντίπαλο στρατόπεδο. Ο θάνατος όμως δεν φέρνει ζωή αλλά αφαιρεί τη ζωή και ως εκ τούτου ο πυροβολισμός μόνο θάνατο μπορεί να σηματοδοτήσει στην ψυχή εκείνου που στέρησε τη ζωή κάποιου άλλου.

Ο παραλογισμός του πολέμου επικρατεί σε όλο του το μεγαλείο, τονίζοντας τα δεινά του και τη σαρωτική του επίδραση στην ψυχή και στο νου του ανθρώπου. Έτσι, ο νέος στρατιώτης από τη μια μας προκαλεί έντονα συναισθήματα συμπάθειας και από την άλλη βρίσκεται αντιμέτωπος με τον ίδιο του τον εαυτό. Ό,τι έπραξε όμως δεν αλλάζει την πορεία των γεγονότων. Η μεταμέλεια έρχεται σύντομα, με αποτέλεσμα να επιστρέφει κοντά στον άλλον, στο συστρατιώτη του αντίπαλου στρατοπέδου. Τώρα όμως δεν είναι «ο άλλος» ένας ξένος, αλλά ένας συνάνθρωπος, τον οποίο λησμόνησε ο θύτης, διότι ο πόλεμος αμαύρωσε το νου του τελευταίου και του στέρησε τη διάκριση του γραπτού από τον άγραφο νόμο, του δικαίου από το άδικο, του ορθού από το παράλογο. Άρα, ο νέος στρατιώτης που πυροβολεί γίνεται αυτομάτως από θύτης θύμα, μια και τον συντρίβει η πράξη του. Επιστρέφει στον άλλον, στον άνθρωπο που έχει πυροβολήσει και τον κοιτάζει, καθώς ο τελευταίος σφαδάζει από τους πόνους.

Στα μάτια του άλλου διακρίνει το ΓΙΑΤΙ. Στρέφεται με ψυχή βαριά προς το Θεό και τον παρακαλεί να μην πεθάνει, ώστε να εξιλεωθεί για το έγκλημά του….γιατί υπάρχει μια μάνα που προσμένει κι αυτόν να γυρίσει, υπάρχουν όνειρα που το θύμα δεν έχει εκπληρώσει. Αγκαλιάζει το κορμί του πληγωμένου, τον πηγαίνει κοντά στην πηγή με το νερό, τον πλένει και του μιλά καθώς του κρατά το χέρι. Ο εξωτερικός αυτός μονόλογος αποτελεί μια προσπάθεια να σωθεί η ζωή, η ανθρωπιά, η δικαιοσύνη, μια ύστατη προσπάθεια για επικράτηση της ειρήνης στον κόσμο. Αυτό είναι το ΓΙΑΤΙ που μπορεί να θέσει ο καθένας απέναντι στον σκληροπυρηνικό μας κόσμο, απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, απέναντι σε κείνους που αδιαφορούν για την ανθρώπινη ύπαρξη και διδάσκουν στον άνθρωπο την ασύστολη καταπάτηση των δικαιωμάτων του.

Ο συγγραφέας πετυχαίνει με ένα μοναδικό τρόπο να εξαλείψει το ρατσισμό, μέσω της πλοκής του διηγήματός του, ενώ παράλληλα πλέκει την προσωπικότητα και τις εναλλαγές της διάθεσης του θύτη. Επίσης, καταφέρνει να μας δώσει μια εικόνα της αγαθότητας που κυριαρχεί μέσα μας και να μας παροτρύνει να χτίσουμε έναν κόσμο ειρηνικό, καθώς θα συνυπάρχουμε με τους αδελφούς μας, τους συνανθρώπους μας. Ο άνθρωπος όπου κι αν είναι, ό,τι κι αν πράξει δεν μπορεί να στραγγαλίσει την ψυχή του και να νεκρώσει τα συναισθήματά του. Αυτά τα συναισθήματα που ώθησαν τον πρώτο στρατιώτη που πυροβόλησε να μην στρέψει τελικά την πλάτη στον ετοιμοθάνατο άνθρωπο του αντίπαλου στρατεύματος αλλά να σκύψει και να ζητήσει συγχώρεση για την πράξη του. Η ενοχή του, τον καθιστά πρόσωπο τραγικό, αφού έχει εξαχρειωθεί από την αλλοτριωτική επικράτηση του πολέμου. Δεν θέλησε όμως να γίνει φονιάς, και τούτο αποδεικνύεται πλέον από την τελική του επιλογή. Η επιστροφή στον στρατιώτη που πυροβόλησε και ο τρόπος που προσπαθεί να ξεπλύνει την αμαρτία της ψυχής του, φανερώνει ότι ο άνθρωπος δεν έπαψε να είναι ΑΝΘΡΩΠΟΣ, γι’ αυτό η καρδιά και το κεφάλι του σφίγγουν σαν ένας σιδερένιος κλοιός. Καθώς παίρνει στην αγκαλιά του τον ετοιμοθάνατο αισθάνεται «τρυφεράδα και πόνο», «αγάπη και φροντίδα», προσπαθώντας να τον αναστήσει με λόγια….αν και γνωρίζει ότι πλέον έχει αναχωρήσει από τη ζωή. Έτσι, τους «βρήκε η νύχτα, πλάι πλάι, θύτη και θύμα….τον έναν να έχει πετάξει προ πολλού στην αντίπερα όχθη και τον άλλον να μουρμουρίζει λόγια αγάπης…σαν να’ ταν φίλοι παλιοί, σαν να’ ταν αδέλφια….»

Διαβάστε το κείμενο στο βιβλίο της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Γυμνασίου >>

Κατηγορία: ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ, ΛΥΣΑΡΙΑ - ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Tags: ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΓΚΛΗΣ